Fákeppni á Íslandi

Það hefur verið lífleg umræða í þjóðfélaginu undanfarna daga um samkeppnismál. Slík umræða er mjög af hinu góða. En hún verður líka að vera málefnaleg eins og hefur verið bent á áður hér á blogginu. Eins og  einhver sagði: "Eigi skal höggva..." fyrr en höggstaður er.

Ef það er eitthvað sem einkennir íslenskan markað umfram annað þá er það fákeppni. Þetta endurspeglast á flestum sviðum verslunar og þjónustu í landinu og lýsir sér m.a. í almennt háu verðlagi. Það eru fáir aðilar sem skipta markaðnum á milli sín og samkeppni eins og hún þekkist víða um heim og á mörkuðum þar sem samkeppni er virk er hér nær hvergi að finna. Þetta er kannski arfleið frá tímum einokunarinnar þegar landanum bauðst að kaupa vöru í hvaða lit sem var svo lengi sem að hann var svartur.  Einnig virðist þetta að sumu leyti vera ástand sem að landanum líkar því ekki er gert neitt mikið til að breyta því. Þetta er að miklum hluta okkur sjálfum að kenna því það er einkenni á lýðræðisríki að meirihlutinn ræður og meirihlutinn virðist ekki hafa áhuga á því að breyta ástandinu. Að minnsta kosti ekki í bráð. Það er leitandi að verri neytendavitund en á Íslandi. Það má næstumþví ganga eins langt og hægt er áður en okkur misbýður. Og ef svo ólíklega vill til að okkur misbýður einhverntímann þá erum við fljót að gleyma. Það er eins og við þjáumst öll af kollektívu minnisleysi. Viku seinna og allt er gleymt og grafið. 

Þetta fákeppnisástand er uppskrift af umhverfi þar sem misnotkun og misbeyting á ráðandi aðstöðu skapast. Og þeir sem fá að bera hallan í þeim viðskiptum eru viðskiptavinirnir þ.e. neytendur. Því einhver verður jú að borga brúsann. En kaupmenn halda sér þó í flestum tilvikum innan um þann ramma sem þeim er úthlutað frá löggjafanum. Það er hlutverk stjórnmálamanna að búa til umhverfi þar sem samkeppni getur þrifist. Einhverjir hafa nú bent á að okkar ástkæru stjórnmálamenn hafa ekki verið farsælir í þeim efnunum og jafnvel gengið svo langt að segja að sumir pólitíkusar gangi handbendi verslunarmanna.  Því til stuðnings hafa menn rætt um t.d. orkumál, kvótamál og bankamál svo fátt eitt sé nefnt. Eigi skal lagt dóm á það hér. En betur má ef duga skal ef alvöru samkeppni á að ná hér fótfestu. Eina leiðin til að leysa þann vanda er að búa þannig um hnútana að samkeppni geti þrifist og blómstrað. Það þarf að minnka höft og reglugerðir og með öllu móti auðvelda aðgang nýrra aðila að markaði. Það er eina leiðin svo að neytendur hagnist. 

En því miður held ég að hið kollektíva minnisleysi sé orðið svo útbreitt að sjúklingnum er ekki bjargandi. En ég vona svo innilega að mér skjátlist.